Η Ικαρία ή αλλιώς για τους ντόπιους Νικαριά, Δολύχη κατά την αρχαιότητα, λόγω του μακρύ σχήματος της και Μάκρη κατά τους Βυζαντινούς χρόνους, βρίσκεται στο ανατολικό τμήμα του Αιγαίου. Έχει έκταση 255 χλμ και 105 μίλια ακτογραμμή. Οι μόνιμοι κάτοικοι του νησιού βάση της απογραφής του 2011 ξεπερνούν τις 10.000. Η πρωτεύουσα του νησιού, είναι ο Άγιος Κήρυκος, ένα όμορφο γραφικό χωριό με την ομώνυμη εκκλησία στο κέντρο της, ενώ δεύτερο μεγάλο λιμάνι είναι ο Εύδηλος. Ο επισκέπτης θα αντιληφθεί πολύ γρήγορα, πως τα πάντα εκεί γίνονται και βρίσκονται για κάποιο λόγο, βαθιά ριζωμένο στην ιστορία, τον οποίο όλοι οι Ικαριώτες κατέχουν και με επιτυχία στο πέρασμα των χρόνων διατηρούν.
Τις πρώτες σημαντικές πληροφορίες για την Ικαρία, τις δίνει η μυθολογία που την αναφέρει ως πατρίδα του θεού Διόνυσου, αλλά και ο Όμηρος, ο οποίος κάνει λόγο για τον Πράμνειο Οίνο, το κόκκινο δυνατό κρασί, από την ξεχωριστή ποικιλία που παράγεται στον τόπο. Το κρασί, ο χορός και το γλέντι πρωταγωνιστούν στην καθημερινή ζωή ακόμη και στις μέρες μας, με τα περίφημα πανηγύρια να γίνονται εστία έλξης για χιλιάδες επισκέπτες κάθε χρόνο. Οι Ικαριώτες κρατούν στην ομιλία τους ακόμη πολλά στοιχεία της αρχαΐζουσας.
Μυρωδιά από θυμάρι
Το νησί αυτό παρουσιάζει έντονες αντιθέσεις στο φυσικό του τοπίο. Η Δυτική πλευρά του νησιού διαθέτει καταπράσινες εκτάσεις και πλαγές (πεζούλες) με πολλές καλλιέργειες σε οπωροκηπευτικά είδη και πολλές πηγές με πεντακάθαρο νερό. Το ανατολικό του κομμάτι είναι βραχώδες, με απότομους γκρεμούς που φτάνουν ως τις ακτές του. Οι βράχοι του είναι τόσο σχηματικά ιδιαίτεροι, που θυμίζουν τα γνωστά από το κόμιξ του Αστερίξ, μενίρ. Δεκάδες «μενίρ» υπάρχουν δίπλα σε κεντρικούς δρόμους που διασχίζουν τα χωριά της Ικαριάς, αντικείμενο επεξεργασίας και μελέτης, από επιστήμονες αλλά και καλλιτέχνες.
Καθώς φεύγουμε από τον ασφαλτόδρομο που φτάνει μέχρι την παραλία του Να και κατευθυνόμαστε στα χωριά του νησιού, συχνά θα πρέπει να σταματήσουμε με το αυτοκίνητο για να…ανοίξουμε τα πορτόνια! Είναι σιδερένιες πόρτες στην μέση του δρόμου με συρματοπλέγματα κατά μήκος, τρόπος που διασφαλίζει την μη πρόσβαση των ελεύθερων αγριοκάτσικων από τη μία περιοχή στην άλλη. Ολόκληρο το νησί διαπερνά η οροσειρά του Αθέρα (Πράμνος), όπου η υψηλότερη κορυφή του έχει υψόμετρο 1.041 μέτρα. Στα Δυτικά θα συναντήσουμε το δάσος του Ράντη, ένα μεσογειακό προϊστορικό δάσος.
Από τις πρώτες πόλεις- κράτη
Ιστορικές αναφορές μας πληροφορούν ότι η Ικαρία κατοικήθηκε για πρώτη φορά γύρω στο 7.000 π.Χ από τους Πελασγούς. Αργότερα κατέφθασαν Έλληνες από τη Μίλητο και δημιούργησαν τους πρώτους οικισμούς. Στην σημερινή περιοχή της Λαγκάδας πληροφορίες αναφέρουν ότι εκεί υπήρξε η πρώτη οργανωμένη κοινωνική δομή του νησιού κατά τα αρχαία χρόνια, που διέθετε δικό της Σύνταγμα και νόμισμα. Η επιλογή της περιοχής δεν ήταν τυχαία. Είναι ένα οροπέδιο, το οποίο βρίσκεται πίσω από τα βουνά του νησιού, ένα φυσικό φρούριο δηλαδή, το οποίο παρείχε προστασία στους κατοίκους από τους πειρατές, που για αιώνες κούρσευαν το νησί. Λόγω της πειρατείας, τα σπίτια των Ικαριωτών παρουσιάζουν ξεχωριστή αρχιτεκτονική, με τοίχο ψηλό από τη μεριά της θάλασσας για να μην γίνονται ορατός αντιληπτοί, χωρίς καμινάδα, έτσι που ο καπνός διαχέονταν από τις στέγες και τις καθάριζε από τρωκτικά και έντομα. Τα σπίτια, από πέτρα και πολλές φορές μέσα στους βράχους, διέθεταν ένα δωμάτιο, με εσωτερικά ανοίγματα στις πέτρες για να κρύβουν εκεί τα προσωπικά τους αντικείμενα, ενώ πολλές φορές υπήρχε άλλο ένα μικρό δωμάτιο σε στυλ σοφίτας, ο ανυφάντης.
Κατά τον 14ο αιώνα οι κάτοικοι κατέστρεφαν μόνοι τους τα λιμάνια του νησιού, έτσι ώστε να μην έχουν πρόσβαση οι Γενοβέζοι κατακτητές. Είχαν επίσης εφεύρει ένα σύστημα ειδοποίησης για τις επιθέσεις, με επτά πέτρινους πύργους κατά μήκος του νησιού, όπου όταν πλησίαζε κίνδυνος άναβαν φωτιές σε όλους τους πύργους οι οποίοι ήταν γεμάτοι με νερό και έχοντας τοποθετήσει σε διάφορα ύψη ξύλινες τάπες, έπεφτε το νερό από διαφορετικό ύψος και έτσι κωδικοποιημένα έστελναν μηνύματα από τον ένα πύργο στον άλλο. Αυτό το σύστημα, λέγεται ότι χρησιμοποιήθηκε και κατά τη διάρκεια της ύπαρξης της αθηναϊκής συμμαχίας.
«Ούλοι εμείς εφέντη»
Η παραπάνω φράση χαρακτηρίζει την ψυχοσύνθεση και τις αξίες των Ικαριωτών που διέπονται από ένα ισχυρό αίσθημα αλληλεγγύης μέσα στην ιστορική τους διαδρομή. Κατά την Οθωμανική υποδούλωση, οι κάτοικοι μην αντέχοντας τον ζυγό πέταξαν τον Τούρκο Αγά στον γκρεμό στο Κακό Καταβασίδι. Τότε οι Τούρκοι μάζεψαν όλους τους κατοίκους του νησιού και τους ρώτησαν ποιος το έπραξε, παίρνοντας την ομόφωνη απάντηση: «Ούλοι εμείς εφέντη». Λόγω της ανυποταξίας των κατοίκων, εφαρμόστηκε στο νησί μία χαλαρή τούρκικη διοίκηση μέχρι τις 17 Ιουλίου του 1912, όπου η Ικαριακή επανάσταση κορυφώνεται και διώχνει την τελευταία φρουρά των Τούρκων. Για πέντε μήνες παραμένει ανεξάρτητη πολιτεία και ενσωματώνεται με την Ελλάδα στις αρχές του 1913, με σύμφωνο ένωσης 100 χρόνων.
Τόπος εξορίας
Λόγω της απόστασης από τα μεγάλα λιμάνια της χώρας και του δύσβατου τοπίου, η Ικαρία χρησιμοποιήθηκε ως τόπος εξορίας των αυτοκρατορικών οικογενειών κατά το Βυζάντιο και κομμουνιστών, τόσο κατά τη διάρκεια της δικτατορίας του Μεταξά, όσο και κατά τον Β΄ παγκόσμιο πόλεμο και κυρίως κατά την τετραετία του εμφυλίου πολέμου, μετρώντας 13.000 εξόριστους πολιτικούς κρατούμενους.
Τι μπορείτε να δείτε
Φτάνοντας ο επισκέπτης στον Άγιο Κήρυκο, θα θαυμάσει τα σιδερένια φτερά του Ικάρου στην προβλήτα του λιμανιού, κατασκευή που θυμίζει τον μύθο της πτώσης του γιου του Δαίδαλου στα νερά της Ικαρίας και θα πρέπει να επισκεφτεί εκτός από την εκκλησία του Αγίου στο κέντρο του χωριού, το αρχαιολογικό μουσείο του Αγίου Κηρύκου. Εκεί εκτίθενται πολλά αρχαία ευρήματα, τόσο της χερσαίας όσο και της θαλάσσιας περιοχής του νησιού. Ακόμη, εντός του χώρου λειτουργεί και το λαογραφικό μουσείο.
Μοναστήρι Ευαγγελίστριας
Βρίσκεται στην περιοχή του Ξυλοσύρτη . Είναι κτίσμα του 17ου αιώνα, ενώ στο εσωτερικό υπάρχει και ο ναός του Αγίου Μακαρίου.
Δράκανο
Η πατρίδα του Διονύσου. Βρίσκεται στην περιοχή Φανάρι, δίπλα από τον Άγιο Κήρυκο. Εκεί υπάρχουν τα ερείπια του αρχαίου κάστρου και ο Πύργος του Δράκανου.
Θέρμα
Το χωριό με τις ιαματικές πυγές πολύ κοντά στον Άγιο Κήρυκο. Ιστορικές καταγραφές συγκαταλέγουν το χωριό σε πόλη της αρχαιότητας.
Το Κάστρο του Κοσκινά
Είναι φρούριο από τη Βυζαντινή εποχή με την εκκλησία του Αγίου Γεωργίου του Δοργανά στο εσωτερικό του.
Κάμπος- Αρχαία Οινόη
Ξεκινώντας από το δεύτερο λιμάνι του νησιού τον Εύδηλο, ο επισκέπτης δεν θα πρέπει να παραλείψει να κάνει μία στάση στην περιοχή του Κάμπου. Εκεί θα διακρίνει τα απομεινάρια του Βυζαντινού τοίχους. Ο Κάμπος- κατά την αρχαιότητα Οινόη- ήταν η αρχαία πρωτεύουσα του νησιού.
Νας- Στο ναό της Ταυροπόλου
Φεύγοντας από τον Κάμπο και ακολουθώντας τον ίδιο πάντα δρόμο, φτάνουμε στην ξακουστή για τον εναλλακτικό τουρισμό παραλία του Να. Πάνω από την παραλία υπάρχουν τα απομεινάρια του Ιερού της Άρτεμις της Ταυροπόλου.
Μοναστήρι της Παναγίας στο Μουντέ
Ένα πραγματικά υπέροχο σημείο του νησιού. Μέσα σε πυκνή βλάστηση και τρεχούμενα νερά, κοντά σε ένα μικρό φράγμα, θα συναντήσετε το μοναστήρι της Παναγίας στην περιοχή του Μουντέ κοντά στο Χριστό Ραχών.
Μοναστήρι Αγίας Θεοκτίστης
Βρίσκεται στο χωριό Πηγή, μέσα πραγματικά στο βράχο σμιλευμένη, αγιογραφημένη με τεχνική φρεσκό, ακολουθώντας αγιορείτικη διάταξη.
Τα πανηγύρια της Ικαριάς
«Γέροι, νέοι και ξενάκια αγκαλιά γλεντούν τα νιάτα» αναφέρουν χαρακτηριστικά τα τοπικά τραγούδια και πράγματι έτσι συμβαίνει. Ούτε ένα, ούτε δύο αλλά πάνω από 80 είναι τα περίφημα πανηγύρια της Νικαριάς, που λαμβάνουν χώρο σε όλα τα χωριά του νησιού, κυρίως κατά τους καλοκαιρινούς μήνες. Η ρίζα αρχαία, στα χρόνια των θρησκευτικών τελετουργικών, αφιερωμένα κυρίως στον Διόνυσο και στο κρασί του. Κάθε πανηγύρι από την αρχαιότητα μέχρι σήμερα, γίνεται για κάποιον κοινωφελή σκοπό. Η εργασία για την πραγμάτωση είναι εθελοντική από τους κατοίκους. Πρωταγωνιστής των πανηγυριών ο Ικαριώτικος χορός με τις τέσσερις παραλλαγές του και το βιολί. Η παράδοση μεταδίδεται από γενιά σε γενιά και καλά κρατεί στις μέρες μας, αφού συνεχώς αναδεικνύονται σπουδαίοι τοπικοί οργανοπαίχτες που μεταδίδουν την παράδοση σε όλα τα μήκη και πλάτη της γης, παίζοντας σε ικαριώτικες ελληνικές παροικίες σε όλο τον πλανήτη. Ο Ικαριώτικος χορεύεται «αγκαλιαστός», σηματοδοτώντας την βαθιά αλληλεγγύη που διέπει τις αξίες των κατοίκων. Είναι σταθμός στην περιήγηση του επισκέπτη να βρεθεί στο μεγάλο πανηγύρι της Λαγκάδας στις 15 του Αυγούστου, το οποίο ξεκινά από νωρίς το μεσημέρι και τελειώνει πολύ αργά το βράδυ, μετρώντας κάθε χρόνο πάνω από 5000 παρευρισκομένους.
Ιαματικές πηγές
Η Ικαρία διαθέτει 8 ιαματικές πηγές, ή αλλιώς αλιπηγές. Στην περιοχή της Λευκάδας, βρίσκονται οι πηγές Θερμό και Χλιό, ενώ στα Θέρμα βρίσκεται η πηγή του Σπηλαίου, του Παμφιλή, του Κράτσα, της Αρτέμιδος και του Απόλλωνος. Στον Ξυλοσύρτη συναντάμε την πηγή «Αθάνατο Νερό», δέκα μόλις μέτρα από τη θάλασσα.
Πού να κολυμπήσετε
Στην περιοχή του Αγίου Κηρύκου υπάρχουν οι παραλίες Πριόνι, Λευκάδα και του Αγίου Κηρύκου με χοντρό βότσαλο, ενώ υπέροχα νερά συναντούμε στον Ξυλοσύρτη, στον Φάρο, στο Κεραμέ και τα Θέρμα. Από την άλλη μεριά, του Ευδήλου, μοναδικού κάλλους είναι οι παραλίες της Μεσακτής, του Κάμπου, του Φυτέματος, του Γιαλισκαρίου, του Αρμενιστή και φυσικά του Να, με το ποτάμι του να κατεβαίνει ως τη θάλασσα. Δίπλα στο χωριό Μαγγανίτης, υπάρχει η κρυφή παραλία που οι ντόπιοι ονόμασαν Σεϊχέλες, για τα γαλαζοπράσινα νερά της. Η πρόσβαση γίνεται με βαρκάκια από τον Μαγγανίτη, ή διαφορετικά αφήνετε το αυτοκίνητο στον κεντρικό δρόμο και ξεκινάτε μια δύσκολη αλλά όμορφη κατάβαση διάρκειας 15 λεπτών προς την παραλία.
Βόλτα με τη «βενζίνα»
Τέλος μην παραλείψετε να κάνετε βόλτα με τη «βενζίνα». Από τον Άγιο Κήρυκο μέρα παρά μέρα, ξεκινά βενζινοκίνητη βάρκα νωρίς το πρωί με τελικό προορισμό το χωριό Καρκινάγρι. Η βάρκα περνά από όλα τα χωριά που βλέπουν στο Ικάριο και καταλήγει στο «γαλατικό χωριό» της Ικαρίας. Το Καρκινάγρι, είναι ένα υπέροχο ψαροχώρι, που πολύ φιλόξενους κατοίκους και εξαιρετικά ταβερνάκια πάνω στη θάλασσα. Η κυρία Τούλα στην ταβέρνα του Καράκα, θα σας περιμένει για να δοκιμάσετε τα μοναδικά φαγητά της από προϊόντα που παράγει η οικογένεια.
Πού να μείνετε
Οι ξενοδοχειακές μονάδες και κυρίως τα studio apartments που υπάρχουν στο νησί είναι ιδιαιτέρως οικονομικά για τον επισκέπτη. Ενδεικτικά προτείνουμε το Karras StarHotel στο Αυλάκι, το Kerame Studios, το Atheras Hotel και το Eudoxia Hotel στον Εύδηλο. Εστιατόρια και ταβερνάκια δίπλα στην θάλασσα, διαθέτουν τοπικά εδέσματα όπως το «μαεργειό», και το «σουφικό», με αγνά οπωροκηπευτικά προϊόντα του νησιού και φυσικά το μοναδικό καριώτικο κρασί.
Πώς θα φτάσετε
Τα δρομολόγια των πλοίων από το λιμάνι του Πειραιά προς τα λιμάνια του Αγίου Κηρύκου και του Ευδήλου είναι σχεδόν καθημερινά τους καλοκαιρινούς μήνες, ενώ τον χειμώνα, μία με δύο φορές την εβδομάδα. Επίσης το νησί διαθέτει αεροδρόμιο που το συνδέεται με το διεθνές του Ελευθέριος Βενιζέλος της Αθήνας και με άλλα νησιά της χώρας μας. Τα εισιτήρια κυμαίνονται από 30 έως 50 ευρώ για το καράβι, ενώ στα 80 ευρώ με το αεροπλάνο. Καλή περιήγηση!
κείμενο Μαύρα Σαραντοπούλου
